Wat is dataverbruik?

Via het internet wordt constant informatie uitgewisseld tussen apparaten. Deze uitwisseling gaat razendsnel. Deze pakketjes van informatie noemen we data. De uitwisseling wordt dataverkeer genoemd. Dataverbruik is de hoeveelheid aan data die tussen apparaten wordt verzonden en ontvangen. Er zijn drie belangrijke punten in deze uitwisseling.

1. Je apparaat. Denk hierbij aan je laptop, smartphone, televisie, smartwatch of tablet. Via een zoekopdracht, het versturen van een e-mail, het openen van een website of het gebruik van een streamingsdienst vraag je via je apparaat data op.
2. Het netwerk. Je vraag of bericht gaat het internet op. Via een vaste aansluiting (bijvoorbeeld WiFi of een aansluiting via een internetkabel) of een mobiele verbinding. Via een uitgebreid wereldwijd kabelnetwerk gaat de opdracht naar het datacenter waar de opgevraagde informatie staat.
3. Het datacenter. De data staan opgeslagen op servers in datacenters. Dit kunnen heel grote datacenters zijn, of heel kleine die heel dichtbij staan. Je verzoek gaat naar de juiste plek en haalt daar het pakketje met informatie op. Via het netwerk wordt het pakketje met informatie naar jou verzonden: de zoekmachine geeft antwoord, de website laadt of je serie staat klaar om bekeken te worden. 

Verschillende soorten netwerken

Je kunt op verschillende manieren verbinding maken met het internet.

Je hebt een vast aansluitnetwerk van kabels, zoals glasvezel, koperen of coax kabels. Je internetverbinding thuis komt binnen via deze kabels, die worden aangesloten op een modem. Dit apparaatje zorgt voor de vertaling van de informatie tussen de netwerken en je apparaten. Je laptop, smart-tv en andere apparaten zijn via een draadloze verbinding (Wi-Fi) of met een LAN-kabel verbonden met het internet via de modem.

Het mobiele netwerk staat bekend als bijvoorbeeld 4G of 5G. Je apparaat maakt via radiosignalen contact met antennes van je internetprovider. Vanuit deze antennes gaat je bericht of dataverzoek via kabels naar de plek waar de informatie staat. Dit netwerk wordt steeds sneller waardoor er steeds meer data verstuurd wordt. Tegelijk wordt het netwerk ook steeds energiezuiniger.

De klimaatimpact van dataverbruik

De totale klimaatimpact is ongeveer gelijk verdeeld tussen de klimaatvoetafdruk van het apparaat waarmee je het internet gebruikt en het netwerk samen met de datacenters.

Impact van het apparaat

Voor je apparaat moeten kostbare en zeldzame grondstoffen gewonnen worden. Ook het maken van het apparaat en het gebruiken van het apparaat (stroomverbruik) zorgen voor impact op het milieu. Door langer te doen met je apparaten en energiezuinige of refurbished apparaten te kopen, kun je je impact beperken.

Impact van het netwerk en datacenters

Het dataverkeer, het netwerk en de datacenters zorgen voor de andere helft van de klimaatimpact.

De netwerken moeten worden aangelegd. Daar zijn grondstoffen en energie voor nodig. Als het eenmaal is aangelegd, staat het netwerk altijd aan. Dat zorgt voor het grootste gedeelte van de klimaatimpact. Per datapakketje is de impact van een vast netwerk (met kabel of Wi-Fi) iets lager dan dat van het mobiele netwerk (bijvoorbeeld 4G of 5G).

Ook voor datacenters zit de grootste impact na de bouw. Voor de bouw zijn natuurlijk grondstoffen nodig. Maar ook datacenters draaien constant. Dit kost veel energie. Doordat er nog grijze stroom (stroom uit kolen, gas of andere fossiele bronnen) in de stroommix zit, is de impact hiervan hoog. De komende jaren wordt de stroommix wel steeds groener. Ook is er water nodig voor het koelen van de datacenters. 

Impact van verschillende online activiteiten

Het internet heeft in de loop van de tijd ons gedrag enorm veranderd. Zo verstuur je waarschijnlijk nog maar weinig post, maar verstuur je e-mails of appjes. Films, series en muziek krijg je via streamingsdiensten. En bijeenkomsten of vergaderingen organiseren we tegenwoordig regelmatig online, in plaats van met veel mensen op een locatie. De impact van online verkeer is moeilijk te splitsen per activiteit of persoon. Vergelijkingen zijn dus lastig.

Je online impact: wat kun je zelf doen?

Het internet wordt overal gebruikt. Thuis, op het werk, onderweg. Omdat het internet door zoveel mensen wordt gebruikt, is het verbruik per persoon relatief klein. Het is daarom moeilijk om te weten hoeveel jouw persoonlijke dataverbruik het klimaat belast. In onderzoek wordt vaak geen duidelijk onderscheid gemaakt tussen landen en type verbruik. De uitkomsten van deze onderzoeken zijn heel verschillend.

Toch zijn er op basis van onderzoek een aantal tips waarmee je rekening kunt houden.

Datacenters

Datacenters zijn de plekken waar data zijn opgeslagen en worden verwerkt. Het grootste gedeelte van de datacenters in Nederland is klein. Dit zijn datacenters van één bedrijf, met alleen de data van dat bedrijf. Denk bijvoorbeeld aan de overheid, banken of gemeentes. Er zijn ook datacenters waar de data van meerdere bedrijven worden opgeslagen.

De grootschalige datacenters noemen we hyperscale datacenters. Hier wordt een grote hoeveelheid data van veel gebruikers over de hele wereld opgeslagen en verwerkt door één bedrijf. Denk bijvoorbeeld aan datacenters van bedrijven als Microsoft, Google, Amazon of andere clouddiensten. Hiervan zijn er 3 in Nederland.

Welke datacenters gebruikt worden voor jouw internetgebruik, is meestal niet te achterhalen.

Stroomgebruik datacenters

Datacenters gebruiken veel stroom. En dat terwijl op het Nederlandse stroomnet voor grootverbruikers op dit moment weinig ruimte is. Daarom leidt de bouw van (grote) datacenters vaak tot discussie. Het aandeel van datacenters in het totale elektriciteitsverbruik in Nederland neemt de laatste jaren iets toe.

Koelen en waterverbruik

Als je een zwaar programma op je laptop draait, merk je waarschijnlijk wel dat je laptop warm kan worden. Bij de verwerking van data in datacenters, gebeurt dit ook. Constante koeling is daarom erg belangrijk. Dit gebeurt met koele lucht of met water.

De meeste datacenters in Nederland worden met lucht gekoeld. Koelen met water is effectiever, maar heeft als groot nadeel dat er drinkwater voor nodig is. In Nederland wordt alleen op hete zomerdagen gekoeld met water, als koelen met lucht niet genoeg effect heeft. Het aandeel van drinkwatergebruik door datacenters in Nederland is klein.

Warmte van datacenters gebruiken

De warmte die datacenters produceren biedt ook kansen voor een minder zware belasting van het stroomnet. De restwarmte van datacenters kan worden gebruikt om woningen te verwarmen via een warmtenet. Dit noemen we datathermie. Er zijn al plekken in Nederland waar dit gebeurt.

Er zitten flinke uitdagingen aan de warmte van datacenters gebruiken. Om de warmte te gebruiken, moet het datacenter worden aangepast. Ze moeten bijvoorbeeld constant genoeg warmte leveren om aan de warmtevraag te voldoen. Ook het efficiënter maken van een datacenter is lastig, omdat het dan minder warmte produceert. Tot slot is het ook van belang dat het datacenter in de buurt van de woningen staat, waar de warmte naartoe moet.

Regels voor datacenters

Het energieverbruik van datacenters is groot en de datasector groeit. Om die reden moeten ze zich in Europa aan bepaalde regels houden. Boven een bepaald vermogen, moeten datacenters elk jaar een rapport uitbrengen over hun energiegebruik. Er zijn ook regels rondom het opslaan en beschermen van data.