Bij de productie van koffie, thee, cacao, soja, palmolie en tropische groente en fruit spelen ernstige milieuproblemen. De teelt van tropische producten veroorzaakt ontbossing, erosie en verlies van biodiversiteit. In ontwikkelingslanden - waar veel tropische producten vandaan komen - wordt soms onverantwoord omgegaan met bestrijdingsmiddelen en water. Ook komt het voor dat mensen moeten werken onder slechte omstandigheden of er sprake is van kinderarbeid.

Tips tropische producten

Tropische producten en milieu

Overal op de wereld belast landbouw het milieu door gebruik van bestrijdingsmiddelen, meststoffen en water. Ook het energieverbruik kan in de landbouw hoog zijn en vervoer veroorzaakt CO2-uitstoot. Als tropische producten uit ontwikkelingslanden komen is het soms extra lastig om milieuproblemen te voorkomen vanwege armoede, corruptie en slecht beleid.

Bestrijdingsmiddelen

In sommige landen is gebruik van verouderde, slecht afbreekbare en riskante middelen nog toegestaan of is er weinig controle. Hierdoor kan het milieu ter plaatse ernstig vervuild raken. Soms zijn plantages zo groot dat vliegtuigen bestrijdingsmiddelen spuiten. Daardoor komen bestrijdingsmiddelen ook buiten de akkers terecht en wordt de plaatselijke bevolking ook blootgesteld aan het gif.

In ontwikkelingslanden komen ongelukken voor met bestrijdingsmiddelen, soms zelfs met dodelijke afloop. Dat komt doordat mensen die moeten werken met de middelen de gevaren niet kennen of onvoldoende bescherming krijgen.

Ontbossing en verlies van biodiversiteit

In ontwikkelingslanden gaat bos verloren voor uitbreiding van landbouwgebied. Er blijft steeds minder ruimte over voor wilde dieren en planten waardoor het aantal soorten, de biodiversiteit, snel afneemt. Ontbossing heeft ook grote gevolgen voor de natuurlijke systemen op aarde.

Klimaatverandering door ontbossing

Naast de grote afname van biodiversiteit komt er door ontbossing ook extra broeikasgas vrij. In tropische bossen is veel koolstof vastgelegd in bodem en plantengroei. Als het bos plaatsmaakt voor landbouwgrond, komt een groot deel van deze koolstof als CO2 in de atmosfeer terecht. Ook in de bodem van tropische bossen is veel organisch materiaal vastgelegd. Organisch materiaal is ook een bron van CO2 als de bodem wordt bewerkt voor landbouwactiviteiten. Ontbossing veroorzaakt meer dan 10 procent van alle broeikasgasuitstoot op aarde. Behalve de CO2 die vrijkomt, wordt er ook geen CO2 meer opgeslagen vanuit de lucht (bomen zetten m.b.v. fotosyntheses CO2 en water om in zuurstof en glucose)

Verdroging en erosie

In droge gebieden wordt vaak extra water aangevoerd voor landbouw. Dit heet irrigatie. De grondwaterstand kan hierdoor sterk dalen, waardoor regionale watertekorten ontstaan. Verdroging brengt omliggende bossen en moerassen in gevaar en de lokale bevolking krijgt te maken met drinkwatertekorten.

Landbouwgrond is gevoelig voor erosie omdat de wortels van bomen of struiken verwijderd zijn. Zonder die wortels kan de grond makkelijk wegspoelen bij regenval, of wegwaaien als het droog is. Duurzaam bodemgebruik kan erosie beperken.

Eerlijke handel?

De prijzen van agrarische producten op de wereldmarkt zijn met de jaren steeds lager geworden.

Daarnaast eist de wereldmarkt wel dat producten een hoge kwaliteit hebben én veilig zijn. Dit maakt het voor ontwikkelingslanden moeilijk hun producten af te zetten tegen een eerlijke prijs. Veel boeren in ontwikkelingslanden kunnen niet tegen zulke lage kosten produceren en tegelijk aan de vele handelseisen voldoen. Dit maakt het voor grote groepen van de bevolking moeilijk om de armoede te ontstijgen.

Let op keurmerken en labels

Je kunt bij de aankoop van producten uit ontwikkelingslanden een bijdrage leveren aan een beter milieu en verbeterde leefomstandigheden door te letten op keurmerken. Steeds meer (sub)tropische voedingsmiddelen zijn met keurmerk verkrijgbaar. Keurmerken geven garanties over de manier waarop producten geteeld en verwerkt zijn, en/of over eerlijke betaling aan de arbeiders en boeren. Een onafhankelijke instantie controleert dat.

Door te letten op keurmerken als je producten koopt uit ontwikkelingslanden, kun je een bijdrage leveren aan een beter milieu en/of verbeterde leefomstandigheden. Kijk naar de topkeurmerken voor voeding in de Keurmerkenwijzer.

Naast keurmerken zijn er ook bedrijfslogo’s met eigen programma’s of projecten die bijdragen aan duurzamere landbouw in ontwikkelingslanden.

Meer informatie

• FairFood is een maatschappelijke organisatie die strijdt tegen de honger in de wereld.
• De World Fair Trade Organization (WFTO) is een wereldwijd netwerk dat de marktontwikkeling en het vertrouwen van Fair Trade wil vergroten, en de belangen behartigt van Fair Trade organisaties.
• Solidaridad verbindt alle betrokkenen in de keten (van producent tot consument) om de landbouwproducten uit ontwikkelingslanden te verduurzamen
• Oxfam Novib ondersteunt lokale initiatieven in ontwikkelingslanden om armoede te bestrijden.
• MVO Nederland ondersteunt bedrijven, overheden en maatschappelijke organisaties bij het maatschappelijk ondernemen.
• Daarnaast is er ook het IDH the Sustainable Trade Initiative om duurzame handel te stimuleren.