Natuurinclusief bouwen en verbouwen betekent dat je extra aandacht besteedt aan de natuurlijke omgeving rondom je huis. Dit doe je door ruimte te creëren voor planten en dieren in je bouwplannen. Je huis of schuurtje wordt een plek waar vogels, vleermuizen en insecten kunnen wonen en leven, waardoor het een bijdrage levert aan de natuur.

Natuurinclusief verbouwen is goed voor de natuur en biodiversiteit rond je huis. Bijkomende voordelen: minder last van plagen, beter bestand tegen gevolgen van klimaatverandering zoals hitte en droogte en je helpt mee aan een gezondere leefomgeving.

Uitwerpselen en geluiden van vleermuizen en vogels kunnen overlast geven. Plaats dus geen nestkasten of toegangsvoorzieningen te dicht bij ramen en deuren. Bij groene daken kunnen muggen overlast veroorzaken wanneer goede waterafvoer en natuurlijke vijanden ontbreken.

Als jouw verbouwing ervoor zorgt dat beschermde dieren, zoals vleermuizen en gierzwaluwen, geen plek meer hebben om te leven, dan mag het niet volgens de Omgevingswet onderdeel Natuurbescherming. Je bent dan verplicht om maatregelen nemen om dit te compenseren of te verminderen. Extra leefruimte creëren voor planten en dieren is goed voor de natuur, maar nog niet verplicht.

Een groen dak heeft verschillende voordelen: zo vangt een groen dak regenwater op, biedt het voedsel voor insecten en kan het verkoelend werken in de zomer. Een groen dak draagt ook bij aan een gezonde en prettige leefomgeving. Daarnaast kan een groen dak de levensduur van de waterdichte lagen van een dak verlengen tot wel twintig jaar.

Een groen dak kost ongeveer 50-85 euro per m2 voor een sedumdak, tot 100 euro voor een kruidendak per m2 (prijspeil 2022). Let op: daarbij is er vanuit gegaan dat je het groene dak zelf legt.

Sommige gemeenten en waterschappen geven subsidie voor de aanleg van groene daken. Kijk op de Groene Subsidiewijzer of jouw gemeente subsidie beschikbaar stelt voor een groen dak.

Platte daken die niet in de schaduw liggen, zijn het meest geschikt voor een groen dak.

Of je nu kiest voor laag en lichtgewicht begroeiing óf voor een uitbundige daktuin: raadpleeg in beide gevallen een specialist om te controleren of je dakconstructie een groen dak of daktuin aankan.  Een dak met gras en bloemen weegt gemiddeld 150 kg/m2, terwijl een intensieve begroeiing je dak kan belasten met 500 kg/m2.

De kans op lekkage is erg klein, als je je groene dak op de juiste manier aanlegt, kiest voor een waterdichte laag van hoge kwaliteit en isolatiemateriaal hebt dat bestand is tegen samenpersing. Bij twijfel doe je er goed aan een expert in te schakelen.

Het aanleggen van een groen dak op (bijvoorbeeld) een schuurtje is vaak makkelijker dan je denkt: als je de spullen in huis hebt, kun je de klus meestal in één dag klaren. Bekijk daarvoor het stappenplan voor het aanleggen van een groen dak.

Een sedumdak is onderhoudsarm. Controleer één keer per jaar de afvoer van je groene dak en haal planten(resten) weg als het nodig is. Verwijder onkruid twee tot vier keer per jaar om te voorkomen dat wortels van bepaalde onkruidsoorten de waterdichte laag van het groene dak beschadigen.

Een groene gevel is een verticale tuin, met klimplanten die (eventueel via een raamwerk) tegen de gevel groeien.

Een geveltuintje is een kleine tuin tegen de gevel van een woning (vaak gelegen aan de straatkant). Als je een geveltuintje aanlegt vervang je stoeptegels door planten. Een geveltuintje en een groene gevel kunnen hand in hand gaan: als je klimplanten plant in je geveltuin, is dat een goed begin van een groene gevel.

Een groene gevel biedt ruimte voor dieren en insecten, werkt verkoelend in de zomer en zorgt voor schonere lucht.

Sommige gemeenten geven subsidies voor groene maatregelen, zoals het aanleggen van een groene gevel. Bekijk in de Groene Subsidiewijzer of jouw gemeente subsidie beschikbaar stelt voor de aanleg van een groene gevel.

Check voordat je begint bij je gemeente wat de regels zijn bij het aanleggen van een groene gevel. Als het is toegestaan om een groene gevel aan te leggen, kun je vervolgens de stappen uit het stappenplan volgen.

Bij het aanleggen van een groene gevel kun je kiezen voor zelfklimmende planten of voor planten die tegen een klimconstructie opklimmen, zie het stappenplan voor een groene gevel om een goede afweging te maken.

Het is belangrijk om planten te kiezen die geschikt zijn voor de hoeveelheid zonlicht en vochtigheid in de grond. Inheemse (vaste) plantensoorten die van nature in Nederland voorkomen, zijn een goede keuze. Kies waar mogelijk voor planten met een keurmerk, dan zijn ze duurzaam gekweekt en niet giftig voor bijen. Zorg ook voor bloeiende planten om bestuivers zoals bijen, hommels en vlinders aan te trekken. Lees meer over insecten en dieren in je tuin.

Als je kiest voor zelfklimmende planten, dan is het belangrijk om het voegwerk van je woning van tevoren te controleren. Zelfklimmende planten grijpen zich namelijk wel vast aan de muur met zuignapjes of luchtwortels. Oude voegen kunnen daardoor beschadigen. Nieuwe voegen, waarin cement is gebruikt, lopen risico als de voeg op voorhand al beschadigd is.

Om beschadiging aan de gevel geheel te voorkomen kun je ook kiezen voor planten die tegen een klimconstructie (van hout of staaldraad) opklimmen. Deze planten beschadigen de gevel niet, omdat ze zich niet vastgrijpen aan de muur.

Een groene gevel biedt ruimte voor dieren en insecten, maar sommige dieren zie je liever niet terug in je huis. Om plaagdieren zoals muizen in huis te voorkomen kun je alle kieren ónder de 2 meter hoogte en smaller dan 7 mm dichtmaken met gaas, zónder dat je daarbij vleermuizen in de weg zit. Je kunt het beste wachten met het installeren van een groene gevel als er in de buurt sprake is van een rattenplaag. Tegen bijvoorbeeld muggen kun je horren installeren op de ramen om ongedierte buiten te houden.

Een geveltuintje is een kleine tuin tegen de gevel van een woning (vaak gelegen aan de straatkant). Als je een geveltuintje aanlegt vervang je een rijtje stoeptegels langs je gevel door planten.

Een groene gevel is een verticale tuin, met klimplanten die (eventueel via een raamwerk) tegen de gevel groeien. Een geveltuintje en een groene gevel kunnen hand in hand gaan: als je klimplanten plant in je geveltuin, is dat een goed begin van een groene gevel.

Een geveltuintje biedt ruimte voor dieren en insecten, werkt verkoelend in de zomer en zorgt voor schonere lucht.

Sommige gemeenten geven subsidies voor groene maatregelen, zoals het aanleggen van een geveltuintje. Bekijk in de Groene Subsidiewijzer of jouw gemeente subsidie beschikbaar stelt voor de aanleg van een geveltuintje.

Voordat je begint, moet je eerst bij je gemeente checken of je een geveltuintje mag aanleggen en welke afmetingen het tuintje mag hebben. Woon je in een huurwoning? Check dan ook met je verhuurder of die het met het geveltuintje eens is. Als het is toegestaan om een geveltuintje aan te leggen, kun je vervolgens de stappen uit het stappenplan volgen.

Het is altijd belangrijk om planten te kiezen die geschikt zijn voor de hoeveelheid zonlicht en vochtigheid in de grond. Daarnaast zijn inheemse (vaste) plantensoorten die van nature in Nederland voorkomen, altijd een goede keuze. Kies waar mogelijk voor planten met een keurmerk, dan zijn ze duurzaam gekweekt. Zorg ook voor bloeiende planten om bestuivers zoals bijen, hommels en vlinders aan te trekken. Lees meer over insecten en dieren in je tuin.

Zorg ervoor dat de afmetingen van de nestkast geschikt zijn voor de vogelsoort die je wilt aantrekken. Verschillende vogelsoorten hebben verschillende eisen qua grootte. Voor beschermde soorten zoals de gierzwaluw, spreeuw en huismus kun je op maat gemaakte kunstnesten, neststenen of nestkasten vinden. Vermijd hout dat is behandeld met chemicaliën en schilder de nestkasten niet.

Plaats nestplekken op de noordelijke of oostelijke zijde van de woning om oververhitting te voorkomen, of zorg voor schaduw. Hang ze stevig en hoog genoeg op, zodat katten er niet bij kunnen. Plaats meerdere kasten bij elkaar voor koloniebroeders zoals de huismus, spreeuw en zwaluwsoorten. Het is het beste om nestkasten in het najaar op te hangen, voordat het broedseizoen begint.

Nestkasten hoeven meestal niet te worden schoongemaakt. Als je ervoor kiest om dit toch te doen, dan is het najaar de beste tijd. Gebruik alleen warm water en een borstel om het nestkastje schoon te maken.

Als huurder kun je ook nestkasten ophangen. Veel dieren die gebruikmaken van nestkasten zijn honkvast. Probeer er daarom voor te zorgen dat de nestkasten mogen blijven als je vertrekt. Overleg met je verhuurder wat er mogelijk is om het huis samen natuurinclusiever te maken.

Het gebruik van tweedehands bouwmaterialen kan grote milieuvoordelen opleveren. Dankzij het hergebruik spaar je de productie van nieuwe bouwmaterialen uit, beperk je de hoeveelheid bouwafval en sluit je kringlopen. Het is daardoor in veel gevallen een betere keuze uit milieuoogpunt, zelfs beter dan de keuze voor het minst milieubelastende nieuwe bouwmateriaal. Hierbij gaat het zowel om tweedehands bouwmaterialen, bijvoorbeeld houten planken, als om bouwproducten zoals kozijnen. Let wel op want het geldt niet voor alle materialen. En dat je in de buurt zoekt, want als je er ver voor moet rijden belast je daardoor het milieu.

Een aantal vuistregels kun je onthouden om de milieubelasting over de levensduur zo klein mogelijk te houden. Voldoet het materiaal voor de toepassing waarvoor je het wil gebruiken? Gaat het bijvoorbeeld om een toepassing waarbij het materiaal isolerend werk, bijvoorbeeld een raam? Als het tweedehands raam een slechte isolatiewaarde heeft, dan blijf je verwarmen, wat energie kost. Ook moet je er rekening mee houden dat het comfort soms minder kan zijn of dat je vaker moet onderhouden dan wanneer je voor nieuwe materialen kiest. Tenslotte moet de kwaliteit zo zijn dat het gekozen bouwmateriaal of -product lang genoeg meegaat.

Bij gebruik van tweedehands materialen pas je jouw ontwerp aan, aan de bouwmaterialen die verkrijgbaar zijn of die je in huis hebt. Vooraf stem je het ontwerp, afmetingen en constructie, af en moeten de tweedehands bouwmaterialen worden gevonden, gereserveerd, levertijden afgesproken, aangeschaft, verzameld en vaak ook opgeslagen. In veel gevallen kan je tweedehands materialen met nieuwe combineren. Dit vraagt vaak wel om een ander bouwproces waar je als doehetzelver of opdrachtgever aan een bouw- of klusbedrijf rekening mee moet houden. Houd altijd rekening met de extra tijd of ruimte die nodig is. Ook met het vervoer van materialen is milieubelasting gemoeid. Daarom is het beter als je voornamelijk zoekt naar tweedehands materialen in je eigen regio, en eventuele ritten zoveel mogelijk combineert.

Veel materialen kun je prima opnieuw gebruiken en hoef je niet nieuw te kopen: van deuren tot dakpannen en van toiletpotten tot wastafels. Dat geldt niet als de kwaliteit niet voldoende is en je op de lange termijn veel onderhoud krijgt. En ook niet als het tweedehands materiaal zorgt dat je meer moet stoken dan nodig is. Hergebruik geen deuren, kozijnen en ramen met glas dat minder goed isoleert. Ook als iets niet is te vinden in de buurt kan het milieuvoordeel wegvallen omdat je veel reiskilometers moet maken. 

Een bestrijdingsmiddel bevat werkende (chemische) stoffen die giftig zijn voor ongedierte, schimmel of onkruid. Vaak is het middel ook gevaarlijk voor andere (huis)dieren, planten en mensen. Sommige stoffen zijn bij verkeerd gebruik schadelijk voor het grondwater, de bodem of (nuttige) insecten. Probeer daarom eerst of je een plaag weg kunt krijgen op een natuurlijke manier. Zoek in de zoekbalk hierboven naar jouw specifieke plaag om te kijken wat je kunt doen.

Bestrijdingsmiddelen met termen zoals ‘100% natuurlijk’ zeggen weinig: gif is gif. Dat geldt ook voor bestrijdingsmiddelen met claims zoals ‘plantaardig’ of ‘milieuvriendelijk’. Laat je dus niet misleiden door dit soort termen, maar check altijd de kleine lettertjes op het etiket.

Middelen met azijnzuur kunnen gevaarlijk zijn voor mens, dier en milieu. Als je zelf tafelazijn met water gaat verdunnen en buiten gaat gebruiken, dan gelden de volgende regels:

• Je mag het alleen inzetten tegen onkruid op paden, borders, trottoirs en terrassen.
• Je mag het niet inzetten tegen groene aanslag.
• Alleen tafelazijn (oftewel natuurazijn), van voedingskwaliteit met een maximumgehalte van 10% azijnzuur, is toegelaten. Schoonmaakazijn is dus niet toegelaten.
• Voor gebruik moet deze azijn worden verdund tot een concentratie van maximaal 6% azijnzuur. Denk bijvoorbeeld aan 60 ml azijn met 40 ml water verdunnen.
• Alleen toepassen bij temperaturen boven de 20 graden.
• Zet het alleen in als het droog is: bij (verwachte) regen 24-48 uur uitstellen.
• Maximaal twee keer per jaar gebruiken met een pauze van minimaal 1 week.
• De verdunde azijn moet je precies (pleksgewijs) op het onkruid druppelen of gieten. Azijn spuiten met een plantenspuit is niet toegestaan.
• Op 1 m2 mag maximaal 10 ml verdund azijn gebruikt worden.

Kies altijd alleen bestrijdingsmiddelen die officieel zijn toegelaten. Deze zijn herkenbaar aan het nummer op de verpakking, omdat ze officieel zijn toegelaten door het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb). Je vindt de toegelaten middelen op de toelatingslijst van het Ctgb en je herkent het op het etiket aan een nummer dat begint met 'NL', 'EU' of eindigt op een 'N'.

Lever (restanten van) bestrijdingsmiddelen in als klein chemisch afval. Plastic verpakkingen van klein chemisch afval die echt leeg zijn (schud- of gietleeg), mogen bij de gescheiden inzameling van plastic afval. Lege spuitbussen horen bij het restafval. Laat de spuitbus of andere verpakking heel.

Als je gaat klussen, schoonmaken of in je tuin werkt, oefen je op verschillende manieren invloed uit op het milieu. Je gebruikt bijvoorbeeld producten waarvan de restanten in de lucht of in het water terecht kunnen komen. Daarom is het belangrijk om milieuvriendelijke opties te kiezen en zo min mogelijk te gebruiken. Het maken en vervoeren van producten en materialen heeft ook milieubelasting. Daarnaast gebruik je vaak water en energie bij het werken in je huis en tuin. Je huis en tuin kunnen ook juist een positieve impact hebben op het milieu: met een groene tuin en een natuurinclusieve woning kun je bijdragen aan de biodiversiteit!

Als je werkt in je tuin, moet je vooral letten op het tegengaan van vervuiling (ecotoxiciteit). In bestrijdingsmiddelen zitten bijvoorbeeld giftige stoffen. Ook watergebruik speelt een rol. Ten slotte heb je te maken met landgebruik: de ruimte op aarde is beperkt, dus ook met jouw tuin kun je bijdragen aan groen gebruik van land.

Bij klussen en verbouwen spelen uiteenlopende thema’s. Bij de productie van bouwmaterialen en verf kun je denken aan uitputting van grondstoffen, CO-emissies (bij productie van materialen zoals beton en verf) en landgebruik. Daarnaast spelen bij verf ook specifiek vervuiling (ecotoxiciteit, microplastics) en luchtverontreiniging (VOS).

Bij schoonmaken zijn er twee belangrijke effecten: vervuiling (gevaarlijke stoffen, ecotoxiciteit) en CO2-emissie door energiegebruik voor het warme water dat wordt gebruikt bij het schoonmaken.

Houtstook leidt vooral tot luchtverontreiniging en CO2-uitstoot. Als er wordt gestookt met niet-duurzaam geoogst hout, zorgt dit ook voor ontbossing en daarmee verlies van biodiversiteit.

Je kunt verschillende dingen doen om duurzaam in je huis en in de tuin te werken. Door duurzaam te tuinieren, kun je een positieve bijdrage leveren aan de biodiversiteit. Een groene tuin biedt veel voordelen voor het klimaat. Bijen, vlinders en andere insecten, dieren en vogels kunnen in een groene tuin voedsel en nestplaatsen vinden. Zo draag je bij aan biodiversiteit, zeker als je kiest voor inheemse, biologische beplanting. Een groene tuin werkt ook verkoelend in hete zomers en vangt regenwater op in natte periodes, wat wateroverlast kan voorkomen. Ga zo efficiënt mogelijk om met je regenwater, zodat er zo min mogelijk kraanwater nodig is in de tuin.

Zorg ervoor dat je tuiniert op een manier waardoor er zo min mogelijk bestrijdingsmiddelen nodig zijn. Voorkom plagen door de oorzaak aan te pakken. Als je al een plaag hebt, kun je deze vaak op een milieuvriendelijke manier bestrijden, zonder gif.

Ga je klussen of verbouwen? Ga dan voor circulair klussen. Refurbish bijvoorbeeld je oude keuken in plaats van dat je hem vervangt, of klus met tweedehands bouwmaterialen. Dank je sloopafval niet zomaar af, maar geef materialen of sanitair een tweede leven. Gebruik het ergens ander in je huis of bied het online tweedehands aan.

Je kunt bij verbouwen ook iets extra’s doen om de natuur in je omgeving verder te ondersteunen. Dat heet natuurinclusief verbouwen. Bij natuurinclusief verbouwen plaats je bijvoorbeeld nestkasten voor vogels of vleermuizen, of een groene gevel.

Gebruik schoonmaakmiddelen verstandig, gebruik zo min mogelijk. Let ook op keurmerken: die vertellen je of een schoonmaakmiddel met aandacht voor het milieu is gemaakt.