Met blik worden alle metalen verpakkingen van aluminium of staal (ijzer) bedoeld. Dat zijn bijvoorbeeld: conservenblikken (soep, groente, knakworst, vis, kattenvoer), drankblikjes (bier, frisdrank), spuitbussen van voedingsmiddelen (slagroom) en cosmetica (deodorant, scheerschuim, haarlak), aluminium schaaltjes en bakjes (kattenvoer), en metalen deksels en doppen.

Maar ook: verfblikken en spuitbussen met verf of chemicaliën zoals smeerolie en ovenreiniger.

De meeste metalen verpakkingen (70 procent) zijn gemaakt van staal. De rest bestaat uit aluminium. Van deze 2 metalen is de productie van nieuw aluminium het slechtst voor het milieu.

Staal hergebruiken: 70 procent minder energie nodig

Voor het maken van staal is ijzererts nodig. Het winnen van ijzererts kost energie, die voornamelijk uit fossiele brandstoffen komt (vooral steenkolen). Hergebruik van oud ijzer en staal (‘schroot’) bespaart wel 70 procent productie-energie: elke 1000 kilo aan oud ijzer of staal bespaart 1500 kilo ijzererts en 500 kilo steenkolen. Dat is goed voor het milieu, want het verbranden van steenkool draagt bij aan het broeikaseffect.

Aluminium recyclen: 20 keer minder energie nodig

De grondstof voor aluminium is bauxiet. Met 3,7 kilo bauxiet kan je één kilo aluminium maken. Dat kost erg veel energie. Ook komen er bij de productie van nieuw aluminium schadelijke stoffen vrij, zoals fluorgas, PAK's (Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen) en kwik.

Met de recycling van aluminium is veel te besparen: het omsmelten en hergebruik van oud aluminium kost maar liefst 20 keer minder energie dan de productie van nieuw aluminium.

De afgelopen 30 jaar zijn metalen verpakkingen steeds lichter en dunner geworden. Het conservenblik is 30 procent lichter geworden en het drankblikje verloor 57 procent van zijn gewicht.

Op Kringloopblik.nl vind je meer informatie over de productie en recycling van blik.

Een PET-fles kan milieuvriendelijker dan bijvoorbeeld glas zijn, maar is niet geschikt voor alle drankjes. PET-flessen laten namelijk een beetje zuurstof en CO2 door. Wijn verpakt in PET wordt op de lange duur zuur, bier wordt minder lekker (‘schraal’) en zuivel en vruchtensap in een PET-fles bederven buiten de koelkast.

Ongekoeld vruchtensap en lang houdbare melk blijven wél goed in een kartonnen verpakking met een aluminiumlaagje aan de binnenkant: dat maakt het pak luchtdicht. Verse melk kan in karton met een plastic laag, omdat de houdbaarheid toch al kort is.

Hedra is de Nederlandse brancheorganisatie van producenten van drinkpakken. Op Hedra.nl lees je meer over de productie en recycling van jouw drinkpak. Je kunt er ook checken hoe drinkpakken in jouw gemeente ingezameld worden.

Nieuw glas ontstaat door zand, soda (natriumcarbonaat) en kalk samen te laten smelten. Dat kost veel energie. Ook hergebruik kost energie, maar recycling spaart 15 procent energie uit.

Glasscherven smelten namelijk bij een aanzienlijk lagere temperatuur dan de grondstoffen voor nieuw glas.

Glas is eindeloos te recyclen, waarmee veel nieuwe grondstoffen kunnen worden bespaard. In de praktijk bestaat ongeveer 60 procent van de glazen flessen en potten uit gerecycled glas.

Glazen flessen voor bier, water of frisdrank (die laatste twee alleen in de horeca) zijn heel geschikt om opnieuw te vullen. Door het statiegeldsysteem in Nederland komt 99 procent van deze flesjes terug voor hergebruik. Volgens schattingen gaan de flesjes ongeveer 40 keer mee.

In de milieuberekening wordt meegenomen dat de statiegeldflesjes iets zwaarder zijn, schoongemaakt moeten worden en vervoerd (van en naar de brouwerij). Maar zelfs dan is een statiegeld bierflesje bijna 30 keer zo milieuvriendelijk als een wegwerpflesje.

De laatste 30 jaar zijn glazen flessen en potjes een stuk lichter geworden. Daardoor zijn minder grondstoffen nodig en minder energie voor het transport. Het gewicht van glazen bierflesjes van 25 centiliter nam bijvoorbeeld af van 165 naar 133 gram. Maar bij veel flessen er is nog steeds winst te behalen.

Uit onderzoek naar het gewicht van wijnflessen bleek nog niet zo lang geleden dat de zwaarste fles 2 keer zo zwaar was als de lichtste!

Glazen statiegeldflessen waren tot halverwege de jaren 70 de standaardverpakking voor alle dranken, inclusief zuivel. Sindsdien hebben drinkpakken en PET-flessen de glazen fles gedeeltelijk verdrongen. Bier wordt nog wel veel in glazen statiegeldflessen verkocht, net als frisdrank en water in de horeca. Vruchtensap zit vaak in eenmalig glas.

PET is in veel gevallen beter voor het klimaat dan glas. Of dat zo is, hangt af van het verschil in gewicht tussen de verpakkingen: een PET-fles is beter voor het klimaat als de fles minstens 6 keer zo licht is als glas. Dat blijkt in veel gevallen zo te zijn.

Het milieuvoordeel van glazen statiegeldflessen zit in 2 dingen: ze kunnen opnieuw gevuld worden en als ze 'op' zijn, kunnen ze goed gerecycled worden. Daardoor is er veel minder materiaal nodig: je mag het materiaal namelijk verdelen over het aantal keer dat je de fles gebruikt (vaak wel 40 keer!).

Bierflesjes met statiegeld zijn wel dikker dan wegwerpflesjes (en bestaan dus uit meer materiaal) omdat ze tegen een stootje moeten kunnen. Maar als een hervulbare glazen statiegeldfles lang genoeg meegaat, is de invloed op het klimaat toch kleiner dan die van een wegwerpflesje dat in de glasbak belandt. Dat geldt zelfs als je de CO2-uitstoot door schoonmaak en vervoer van de flessen meetelt.

Het aantal keer dat een fles hervulbaar is, bepaalt mede de milieubelasting. Bierflesjes worden tot 40 keer hervuld en gaan zo’n 8 jaar mee.

Belangrijk in deze vergelijking is het hoge inzamelingspercentage: bijna 100% van de flesjes wordt weer ingeleverd.

• Op Glasscheiden.nl lees je meer over welk glas er in t bakkie mag. Bij het kopje Recycle proces zie je zie wat er gebeurt met de flessen en potten die jij gescheiden hebt ingeleverd!
• Ook op Duurzaamglas.nl vind je meer informatie.

Verpakkingen van plastic zijn licht en er is weinig materiaal nodig voor de productie. Een wegwerpverpakking van PET wint voor het milieu al van een glazen verpakking als hij minstens 6 keer zo licht is.

Er zijn verschillende soorten plastic verpakking. PP, PE en PET zijn de bekendste en meest gebruikte. Deze soorten worden bij recycling apart gescheiden waardoor deze soorten het beste gerecycled worden.

Op producten en verpakkingen van plastic staat vaak een symbool dat bestaat uit drie pijltjes, met een cijfer erin. Dat cijfer komt overeen met een bepaald soort plastic. In landen waar kunststof gescheiden wordt ingezameld, verbetert dit symbool de sortering en recycling, maar in Nederland wordt hier geen gebruik van gemaakt. Het logo betekent niet dat de verpakking uit gerecycled materiaal bestaat. Bij het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken vind je een uitleg van de codes.

Op grote en kleine plastic flessen met frisdrank of water zit statiegeld in Nederland. Deze flessen worden niet hervuld: ze worden versnipperd en omgesmolten tot nieuwe flessen. Toch hebben ze milieuvoordeel. Statiegeld op PET-flessen zorgt er namelijk voor dat ze bijna allemaal weer ingeleverd worden. Dat zorgt voor een flinke hoeveelheid flessen van hetzelfde materiaal die niet meer gesorteerd hoeven te worden, waardoor ze makkelijk te recyclen zijn. Na kraanwater zijn PET-flessen dus een goede keuze voor je bronwater en frisdrank. 

Biobased plastic is gemaakt van planten. Planten zijn een hernieuwbare grondstof die nooit opraakt: je kunt steeds opnieuw aardappelen of maïs aanplanten. Gewoon plastic wordt gemaakt van aardolie, een grondstof die wel opraakt.

Sommige biobased plastics zijn composteerbaar, maar niet allemaal: de Plant Bottle is bijvoorbeeld deels (30 procent) van planten gemaakt, maar niet composteerbaar. Daarnaast is er ook gewoon plastic van aardolie dat wél composteerbaar is. Dat maakt het nogal verwarrend. Aan het plastic zelf is bovendien niet te zien of het van aardolie of planten is gemaakt en of het composteerbaar is of niet.

Termen die vaak door elkaar worden gebruikt zijn bioplastic, biobased, biologisch afbreekbaar, bioafbreekbaar, biodegradable, plantaardig plastic en composteerbaar plastic.

De meeste van deze woorden hebben geen vaste betekenis en kunnen dus elke keer wat anders betekenen. De enige woorden met een duidelijke betekenis zijn:

• composteerbaar: plastic met het Kiemplantlogo of OK-Compost logo vergaat als het lang genoeg (maar in ieder geval binnen 12 weken) in een professionele composteerinstallatie zit.

• biologisch afbreekbaar: dit mag worden gebruikt voor schoonmaakmiddelen die aan bepaalde eisen voldoen. Voor plastic betekent het dus niks.

Milieu Centraal maakt bij plastic onderscheid tussen:
- ‘biobased’: uit niet fossiele (dus hernieuwbare) grondstoffen. De term biobased zegt alleen iets over de herkomst van het plastic.
- ‘composteerbaar’: afbreekbaar tot natuurlijk voorkomende gassen (CO2, CH4), water en biomassa onder de condities van een industriële composteer-installatie. De term composteerbaar zegt alleen iets over de afbraak van het plastic.

Biobased plastic kan zowel composteerbaar als niet composteerbaar zijn, en zowel composteerbare als niet composteerbare plastics kunnen gemaakt worden uit biobased en grondstoffen van aardolie.

Twee voorbeelden van plastic dat gemaakt is van planten (biobased), maar niet composteerbaar is: de Plant Bottle van Coca Cola (voor 30% van plantaardig materiaal, namelijk bioPET) en plastic tassen van bio-polyethyleen (bioPE). Deze biobased plastics zijn chemisch gelijk aan gewoon plastic van aardolie. Daarom mogen ze bij het ‘gewone’ plastic afval: ze kunnen goed gerecycled worden. Nadeel is dat je dit plastic niet kunt herkennen als recyclebaar plastic: je weet het alleen als het op de verpakking staat.

Composteerbaar plastic is geen oplossing voor het zwerfafvalprobleem. Composteerbare plastic verpakkingen vergaan alleen bij een hoge temperatuur en hoge luchtvochtigheid, zoals bij een industriële verwerker van groenafval. Op de composthoop thuis, in de berm of op straat vergaat het (te) langzaam. Daarom is sinds juli 2021 de verkoop van bepaalde wegwerpplastics van biologisch afbreekbaar plastic verboden. Dit is opgenomen in de Europese SUP-richtlijn.

Zetmeelplastic

Zetmeelplastic wordt gemaakt van planten als maïs, tarwe, rijst en aardappelen. Het heeft als nadeel dat het niet goed tegen vocht kan. Zetmeelplastic is zacht en ondoorzichtig. Het wordt gebruikt voor schuim om dozen op te vullen en voor schuim-trays, maar ook voor plastic tasjes, gft-zakjes, dierenspeeltjes en plantenpotten.

Melkzuurplastic

Polymelkzuur (PLA) is een bioplastic uit melkzuur. Melkzuur ontstaat als suikers vergisten. Tot voor kort werd PLA voornamelijk geproduceerd uit maïszetmeel, maar PLA kan gemaakt worden van elk gewas dat zetmeel (aardappelen, tapioca) of suiker (suikerbiet, suikerriet) bevat. Melkzuurplastic (PLA) is doorzichtig en waterbestendig.

PLA wordt gebruikt als verpakking voor snoep, groente, fruit, koude dranken, vlees en zuivel. Bierglazen van PLA worden gebruikt bij muziekfestivals, popconcerten en sportwedstrijden, en worden daar gescheiden ingezameld voor recycling. Deze bekers zijn niet geschikt voor dranken van boven de 40 graden, omdat het materiaal dan vervormt.

PLA blijkt snel te vergaan in een composteerinstallatie (al binnen 11 dagen). Het is dus een goed materiaal om bijvoorbeeld theezakjes, koffiepads en fruitstickertjes van te maken.

• Wil je meer weten over groene grondstoffen zoals planten en hun milieu-impact? Kijk eens op de website Groene Grondstoffen van de Wageningen Universiteit.
• Holland Bioplastics is sinds 2017 de branchevereniging van alle partijen die direct of indirect betrokken zijn bij het produceren, verwerken, onderzoek doen naar en/of verkopen van bioplastics.

De productie van karton en papier veroorzaakt lucht- en watervervuiling. Voor de productie zijn relatief veel grondstoffen (hout), water en energie nodig. Bovendien is voor de productie van hout (landbouw)grond nodig, en dat is schaars. Wel is hout een hernieuwbare grondstof, die steeds vaker uit goed beheerde productiebossen komt. Je herkent papier en karton uit een duurzaam productiebos aan het FSC- of PEFC-keurmerk.

Zakken en dozen bij oud papier

De milieu-impact daalt als papier en karton wordt gerecycled. Dat kan wel 5 tot 7 keer, daarna zijn de vezels te kort. Lever papieren zakken en kartonnen dozen dus gescheiden in. Op welk afval waar – papier en karton lees je wat er allemaal bij het oudpapier mag. Dat is misschien meer dan je denkt!

PRN houdt zich bezig met het inzamelen en recyclen van papier en karton. Op de site van PRN vind je veel informatie. Bekijk bijvoorbeeld het leuke filmpje van Klokhuis over de Papierfabriek!
Kijk ook eens op papierenkarton.nl.